En het staat niet op zichzelf, we hebben al vergelijkbare affaires gehad bij (onder andere!) UWV, de Belastingdienst en de SVB. De affaires staan dan ook niet op zichzelf.

In de jaren ’90 werkte ik bij een verzekeringsmaatschappij. Bij de zorgverzekeringen hadden wij het voor elkaar dat declaraties binnen drie werkdagen werden uitbetaald. Dat is nu nog steeds bijzonder, maar het was toen een verkoopargument van jewelste. Voor die zorgverzekeringen moest elk jaar onderhandeld worden met bedrijven die collectief voor hun personeel zorgpolissen inkochten. En onderhandelen deden ze, onze sales! Ik overdrijf, maar toch: “Ze nemen alles standaard af, alleen blonde mannen uit zuid-Doetinchem krijgen 5% korting op fysiotherapie, hoeveel zijn dat er nou?”, en zo had ieder contract zijn eigenaardigheden, die wij dan in de (geautomatiseerde) administratie moesten zien te verwerken. Tot die omviel, en we niet meer binnen drie dagen een declaratie konden uitbetalen. “Het is de schuld van sales”, zei de directeur tegen mij. Maar als je heel eerlijk was, was het natuurlijk onze eigen schuld. Wij hadden veel beter aan sales moeten vertellen wat ze wel en niet aan hun klanten mochten aanbieden.

Iets vergelijkbaars speelt nu bij de overheid. De Tweede Kamer en de regering verzinnen samen net zo veel nieuwe regels, tot de betreffende dienst door de knieën gaat. De volgende affaires zouden heel goed over de zorg (kwaliteit en geld), gemeenten (jeugdzorg?) en waterschappen (achterstallig onderhoud) kunnen gaan. Die worden nu overvraagd, met kwaliteitseisen én nieuwe wetgeving en (financieel) onderbedeeld. De Tweede Kamer heeft boter op zijn hoofd, dat is zeker een onderdeel van het probleem. Maar het andere is ook waar. De getroffen diensten steken te weinig tijd in overleg met het ministerie om te vertellen wat ze wel en niet kunnen. En dan maar hopen dat de politiek wil luisteren.

Dát zou pas een onderwerp zijn voor in de Tweede Kamer: de affaires-affaire. Hoe het komt dat er in de overheid zoveel affaires spelen. Dat vergt spiegels en handen in eigen boezem, maar de samenleving zou er van opknappen. Pieter Omtzigt, lees je mee?

Het bedrijfsleven is geen haar beter. Ook daar verzint het hogere management allemaal onhaalbare doelstellingen. Meer eisen en meer bezuinigingen, ze gaan vrolijk hand in hand. Jullie bedrijf ook? Zou kunnen, de kans is groot als jullie nu een huis-op-orde of een basis-op-orde project of programma (zouden moeten) hebben. En ook hier geldt: spreek je uit, leg uit wat er wel en wat er niet kan. Zorg voor dilemma’s: reële alternatieven, met de bijbehorende voor- en nadelen. Als het management kiest, kiezen zij: voor de voordelen, maar ook voor de nadelen. Jaap Peters heeft ooit gezegd: “Wijsheid stroomt in organisaties van boven naar beneden. Als wijsheid in organisaties van beneden naar boven stroomt, heet het weerstand”. Bied weerstand!