Als de leerlingen in een klas samen een proefwerk maken, wordt er wel samen gewerkt, maar als het goed is wordt er niet samengewerkt. Bij een proefwerk is het ieder voor zich. Het feit dat je samen met anderen iets doet, dat je samen werkt, wil nog niet zeggen dat je samen iets nastreeft, dat je samenwerkt. Samen werken wordt pas samenwerken als je een gezamenlijk doel hebt dat je in samenhang nastreeft. Je kunt wel samen een proefwerk voorbereiden, dan ben je echt aan het samenwerken. Dat samenwerken kun je op verschillende manieren doen, afhankelijk van de manier waarop je elkaar durft te vertrouwen. Hoe zorg je ervoor dat mensen of partijen (afdelingen, bedrijven, landen…) samenwerken?

Het antwoord op die vraag heeft te maken met drijfveren. Om goed te kunnen samenwerken moet je snappen waarom mensen of partijen aan die samenwerking mee willen doen, je moet weten wat hun drijfveren, hun beweegredenen zijn. Wat brengt iemand ertoe om samen te werken? Er blijken vier verschillende (soorten) drijfveren te zijn, die leiden tot vier fundamenteel verschillende vormen van samenwerking, elk met zijn eigen drijfveer.

• Bij samenwerking op basis van trouw wil iedereen optimaal bijdragen aan het beoogde succes. Dat is de basis van echt partnerschap.
• Bij samenwerking op basis van toevertrouwen willen de deelnemers kwaliteit leveren, fit for purpose. Dat is typisch voor vakmanschap.
• Bij samenwerking op basis van betrouwbaarheid wil iedereen zich aan de gemaakte afspraken houden. Het is een goede manier om synergie te bereiken: meer kwaliteit door schaalvoordeel.
• Ten slotte kennen we nog samenwerking op basis van wantrouwen, de Anglo-Amerikaanse aanpak, waarbij iedereen wordt gedreven door eigenbelang. Hoewel we heel vaak op deze manier samenwerking proberen in te richten, moet je je heel erg afvragen of dat wel samenwerking is.

Op die manier ontstaat de trouwladder, met van bovenaf samenwerking op basis van trouw, toevertrouwen, betrouwbaarheid en wantrouwen. Hoe hoger op de ladder, hoe meer je elkaar moet kunnen vertrouwen en hoe hoger de eisen die je moet stellen aan de volwassenheid en de loyaliteit van de samenwerkers. Maar dat geldt ook andersom: hoe hoger de volwassenheid en de loyaliteit, hoe hoger het niveau van samenwerking moet zijn. Elk van de vormen van samenwerking heeft zijn eigen voor- en nadelen en welke vorm van samenwerking het meest geschikt is, is afhankelijk van de omstandigheden en het doel van die samenwerking.

Al met al zijn dit de belangrijkste kenmerken van de vier soorten samenwerking:

Vier manieren van samenwerking, meer zijn er niet, dat geeft overzicht. Het is ontzettend belangrijk dat je bij elke samenwerking de juiste vorm vindt, meestal een slimme mix van de vier basisvormen. Er valt heel veel te winnen!